...Kομμουνιστής και ταυτόχρονα βαθιά δημοκρατικός - «Οι άνθρωποι συνήθιζαν να λένε για μένα «Καλός είναι, αλλά είναι κομμουνιστής». Τώρα λένε «Είναι κομμουνιστής, αλλά είναι καλός»»...
. . Αυτοδημιούργητος, ανορθόδοξος, αιρετικός, αντικομφορμιστής σε μόνιμη κόντρα με την εκκλησία - κατά την κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου του «Κάιν» αποκαλούσε τη Βίβλο «ένα εγχειρίδιο κακών ηθών» και έναν «κατάλογο με το τι είναι χειρότερο στην ανθρώπινη φύση». Σε κόντρα και με την πορτογαλική κυβέρνηση - όταν η κυβέρνηση τον εξαίρεσε από τη λίστα ενός λογοτεχνικού βραβείου, εκείνος αυτοεξορίστηκε στο Λανθαρότε στα Κανάρια, όπου ζούσε μέχρι χθες με τη γυναίκα του Πιλάρ.
Ο Πορτογάλος νομπελίστας συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου, μία από τις μεγαλύτερες μορφές στη σύγχρονη λογοτεχνία, που συνδύαζε στα έργα του τον μαγικό ρεαλισμό με το αιχμηρό πολιτικό σχόλιο και τη σκληρή κριτική στην ιστορία, στον συντηρητισμό και τη θρησκεία, έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών. Επασχε από λευχαιμία.
Ο άνθρωπος που ποτέ δεν φοβόταν να πει αυτό που σκεφτόταν, ο Ζοζέ Σαραμάγκου είχε μιλήσει τον περασμένο Νοέμβριο στη Δήμητρα Ρουμπούλα στις «Εικόνες». Απαντώντας στην ερώτηση τι χαρακτηρίζει έναν αριστερό σήμερα, είπε: «Ορισμένες αξίες που η δεξιά περιφρονεί και αγνοεί. Αυτό που πιστεύω περιέχεται σε μία φράση από την «Αγία Οικογένεια» των Μαρξ και Ενγκελς: «Αν ο άνθρωπος διαμορφώνεται από τις συνθήκες, τότε πρέπει να διαμορφώσουμε τις συνθήκες ώστε να είναι ανθρώπινες»».
«Περί φωτίσεως»
Στο προφητικό έργο του «Περί φωτίσεως» ο μεγάλος νικητής των εκλογών σε κάποια φανταστική χώρα είναι το «λευκό» με ποσοστό 80%. Το κράτος και η αστυνομία καταστρώνουν σχέδια για να ανακαλύψουν τον υποκινητή, όμως μια έκπληξη περιμένει τους κρατούντες: ο πληθυσμός της πόλης αφυπνίζεται, «φωτίζεται», και ανακαλύπτει από την αρχή τις αξίες της αλληλεγγύης, της προσωπικής ευθύνης, της αλληλοβοήθειας.
Το κράτος όμως δεν έχει πει ακόμα την τελευταία λέξη. Πού χωλαίνουν οι σύγχρονες δημοκρατίες; «Το μόνον που της λείπει της δημοκρατίας είναι να είναι πραγματικά δημοκρατία. Γνωρίζουμε το παραπάνω, σε πολλές περιπτώσεις, η δημοκρατία είναι μια βιτρίνα, πίσω από την οποία περιγελώνται οι τελετουργίες, οι ομιλίες, οι υποσχέσεις που δίνονται και ποτέ δεν τηρούνται. Δεν είμαι «αντιδημοκράτης». Απαιτώ η δημοκρατία να είναι όντως δημοκρατία» απαντούσε ο Ζοζέ Σαραμάγκου.
Η γραφή του ήταν ελεύθερη, ενώ κάποιοι τη χαρακτήριζαν δύσκολη, γιατί δεν χρησιμοποιούσε σημεία στίξης που την αγκύλωναν. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου είχε περάσει δύσκολα και φτωχά χρόνια, ενώ τα χρήματα και η αναγνώριση ήρθαν πολύ αργότερα στη ζωή του με το Νόμπελ, το 1998.
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν επίσης τα έργα του «Το ταξίδι του ελέφαντα», «Το τετράδιο», «Περί τυφλότητας» που έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο, «Περί θανάτου» «Ολα τα ονόματα» κ.λπ. από τις εκδόσεις Καστανιώτη, ενώ σύντομα θα εκδοθεί και το έργο του «Κάιν».
Η πρώτη νουβέλα
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στο χωριό Αζινιάγκα της Πορτογαλίας. Χρειάστηκε να εγκαταλείψει νωρίς το σχολείο για να δουλέψει. Ουσιαστικά είναι αυτοδίδακτος. Η πρώτη του νουβέλα «Γη της αμαρτίας», μια ιστορία αγροτών σε ηθική κρίση, εκδόθηκε το 1947, αλλά δεν έκανε καθόλου καλές πωλήσεις.
Του χάρισε όμως αναγνώριση, που του προσέφερε δουλειά δημοσιογράφου σε λογοτεχνικό περιοδικό. Για τα επόμενα 18 χρόνια ο Σαραμάγκου εξέδωσε μόνο λίγα βιβλία ποίησης και κάποια ταξιδιωτικά. Χρειάστηκαν περίπου τριάντα χρόνια μέχρι την έκδοση του σημαντικότερου μέρους του έργου του, για το οποίο βραβεύτηκε το 1998 με το βραβείο Νόμπελ.
«Απαίσιος κόσμος»
«Δεν είμαι εγώ απαισιόδοξος. Ο κόσμος είναι απαίσιος». Μία από τις διασημότερες ρήσεις του Πορτογάλου συγγραφέα.
Πηγη ^ Ελευθεροτυπία
=====================================================
Παλαιότερη αφιέρωση των R.A.T.M. σε live τους στην Πορτογαλλία .
